TOKAT I. ALTIN ASMA TÜRK HALK MÜZİĞİ BESTE YARIŞMASI ÜSTÜNE GÖRÜŞLERİM
Tokat Valisi sayın Dr. Ozan Balcı ve Tokat Belediye Başkanı sayın Av. Eyüp Eroğlu tarafından Türkiye genelinde ilk kez Türk Halk Müziği Beste Yarışması düzenlemelerini taktirle karşılıyor ve halk kültürüne yapılan bu hizmeti ayakta alkışlıyorum.
Zile’nin Kardeş Şehri Kosova’da Prizren’e bağlı Mamuşa belediye başkanı sayın Abdülhadi Krasniç’in de katıldığı geceye katılım oldukça yüksekti. Bu güzel etkinliğe Zile Belediye Başkanı Sayın Şükrü Sargın dışında Tokat’ın hiçbir ilçe Belediye Başkanının katılmaması ise dikkatlerden kaçmadı.
Organizede büyük emekleri olan İl Kültür Müdürü Adem Çakır, Şube Müdürü Selahattin Adıgüzel’le birlikte jüri üyelerinin tespiti, sanatçılarla iletişim kurulması vb. hususlarda büyük emeği geçen Necdet Kurt’u yürekten kutluyorum.
Yine seneye tekrar edileceğini açıklayan sayın Vali Dr. Ozan Balcı’nın bu etkinliğe devamlılık kazandırma isteğini de taktirle karşılayarak bazı hususları dile getirmeyi, diğer yarışmalarda göz ardı edilmemesi için gerekli gördüğümü belirtmek istiyorum.
a. Adının ALTIN ASMA TÜRK HALK MÜZİĞİ BESTE YARIŞMASI olması çok
güzel. Çünkü, Tokat ve yöresi asmasıyla, yaprağıyla, üzümüyle, pekmeziyle, kömesiyle ünlü bir kentimizdir.
b. Yarışmanın iki aşamada, iki değişik jüri ile değerlendirilmesi konuya olan titizliğin
gösterilmesi açısından önemlidir.
Burada benim de söz değerlerini inceleme açısından birinci jüride aralarında bulunduğum alanında uzman ve bir birinden habersiz; TRT Sanatçıları, bazı üniversitelerden öğretim üyeleri, bazı konservatuarlarda öğretim üyesi ve sanatçılardan oluşan 10 seçkin kişi güfte, beste, nota ve ses kayıtları ile adları gizli RUMUZ kullanılarak gönderilen (Bu yarışmada 57 eser) eserleri titizlikle inceleyip ilk 10 eseri belirlemekle asıl yükü omuzlamış ve ödüllendirilecek, su yüzüne çıkacak, finalde TRT sanatçıları tarafından icra edilecek, (çekim yapan) TRT Müzik kanalı tarafından yayımlanacak eserleri belirlemişler, işin mutfağında zor bir görevi yerine getirmişlerdir.
İkinci jüri ise müzikal yönden otorite yedi seçkin kişi, TRT Sanatçıları tarafından salonda, Tokat halkı huzurunda icra edilen, ilk jürinin belirlediği 10 eseri puanlayarak sıralamış ve ilk üç eserle, yedi mansiyonu belirlemiştir.
Düzenin işlemesi, şeffaf olması hem çok şık, hem de güzeldi ama, burada gözden kaçan bir husus olmuştur. İkinci jüri taktim edilirken ilk jüride görev yapanların da emeklerine teşekkür edilerek adları anılmalı, 10 isim açıklanmalı idi diyorum.
c. Yarışmanın adı Tokat I. Altın Asma Türk Halk Müziği Beste Yarışması
olduğuna göre, puanların teknik masada hesap edilmesi sırasında, jüride görevli sanatçıların birer türkü okuması çok güzel bir davranıştı.
Ama sanatçılardan İbrahim Can dışında hiç biri Tokat türküsü okumadı.
Bu kişilerin hepsi profesyönel sanatçı olduklarına göre, Tokat türkülerini çok iyi icra edebilirlerdi. Gönlümüz; Armuttan Kayacağım, Bağa Gel Bostana Gel, Başındaki Yazmayı Sarıya mı Boyadın, Bir Güzelin Hasretinden Ahından, Çayır İnce Biçilir mi, Minarede Taş m’olur, Sigaramın Dumanı, Yeşil Ördek Gibi Daldım Göllere, Tokat Bir Bağ İçinde gibi Tokat türkülerini bu güzel seslerden dinlemeyi arzu ederdi. Diğer yarışmalarda göz ardı edilmeyeceğini ümit ediyorum.
Tokat Anadolu Âşık Edebiyatı içinde önemli kentler arasında sayılır.
Yedi Ulu Ozandan biri sayılan KUL HİMMET tokatlıdır.
Âşık Edebiyatı kollarından EMRAH KOLU Tokat’ta teşekkül etmiştir. Bu kolda yetişen; Tokatlı Gedaî, Tokatlı Nuri, Tokatlı Cemalî, Zileli Ceyhunî, Zileli Şermî, Niksarlı Bedrî, Niksarlı Cesurî Tokat Âşıklık Geleneğinin önemli şahsiyetleri olup, deyişleriyle, türküleriyle Tokat halk kültürünün yüz akı Talibî, Selmanî, Semaî, Nevruz Bacı, Sadık Doğanay hakkın rahmetine kavuşmuş Tokatlı âşıklardır.
Bu nedenle yarışmada, ödüller adlandırılarak, kimliklendirilerek verilmesinin aynı yola hizmet etmiş saz ve söz erbaplarını yad etmek, unutulmadıklarını vurgulamak açısından şık duracağı görüşündeyim.
Bundan sonraki yarışmada taslak olarak yazdığım şemanın uygulanması ve daha sonraki yarışmalarda da bu yarışmada anılamayan diğer Tokatlı âşıkların adları ve eserlerinden küçük örnekler konarak vefa borcunun ödeneceği, ruhlarının şad olacağı görüşündeyim.
Taslak Şema:
BİRİNCİLİK:
ÂŞIK KUL HİMMET ÖDÜLÜ
16. yüzyılda yaşamış, Tokat’ın bilinen en eski âşığı olup, Anadolu’nun Ulu Ozanlarından biri olan:
Erenler ilmine talip olursan
Gördüğün ört, görmediğin söyleme
Zâhiri bâtını cümle bilirsen
Gördüğün ört, görmediğin söyleme
gibi deyişleri dilden dile söylenen ve güncelliğini hiç yitirmeyen Tokat âşıklık geleneğinin baş tacı ÂŞIK KUL HİMMET adına BİRİNCİLİK ödülü “Tabakada Tütünüm” adlı bestesiyle Uğur TOP’a verilmiştir. (denmeliydi)
İKİNCİLİK ÖDÜLÜ:
ÂŞIK TOKATLI NURİ ÖDÜLÜ
19. yüzyılda yaşamış Emrah Çırağı olup Tokatlı Nuri adı ile ünü tüm Anadoluyu sarmış ve
Ben güzelim diye havadan uçma
İndirirler seni el yaman olur
Siyah kâkülünü gerdana saçma
Eser bad_ı saba yel yaman olur
gibi deyişleriyle unutulmazlar listesinin başında gelen, ustası Emrah’ın vefat ederken sazını hediye ettiği ÂŞIK TOKATLI NURİ adına İKİNCİLİK ödülü Bir Dilbere Gönül Verdim Ezelden" bestesiyle Uğur TOP’a verilmiştir. (denmeliydi)
ÜÇÜNCÜLÜK ÖDÜLÜ:
ZİLELİ ÂŞIK TÂLİBÎ ÖDÜLÜ
19. Yüzyılda yaşamış Emrah çırağı olup mezar taşında:
Ben garip başım garip
Sılada eşim garip
Ölsem mezara girsem
Mezarda taşım garip
İfasesi yer alan ve çırağı Âşık Fedaî’nin İstanbul Kumkapı’daki sazlı kahveye uğradığında:
Dediler mevlidin olur nereden
Dedim ki aslımız olur Zile’den
Dediler Tâlibî n’oldu oradan
Dedim bir Fatiha ihsan İstanbul
biçiminde başlayan İstanbul Destanı’nı söyleten üne sahip bir kısmı halen türkü olan deyişleri ile Zile âşıklık geleneğinin en önde gelen âşıklarından ZİLELİ TÂLİBÎ adına ÜÇÜNCÜLÜK ödülü "Tokat’ın Yolu Taştır" bestesiyle İsmail TATAR’a verilmiştir. (denmeliydi)
MANSİYONLAR
Mansiyonlarda sıralama olmadığı için puan önemsenmeden âşıklar adına mansiyon verilmeli idi. Bu da:
1. Mansiyon:
ÂŞIK TOKATLI GEDAÎ ÖDÜLÜ
Asıl adı Ahmet olup, 19. yüzyılın kudretli âşıklarından olan ve
Sanadır niyazım derun-ı dilden
Mevla’nın aşkına dur seher yeli
Çıkarmış mı beni yârim gönülden
Varınca divana sor seher yeli
gibi birçok deyişi güncelliğini koruyan Emrah çırağı TOKATLI GEDÂÎ adına
1. Mansiyon “O Bana Yeter” bestesiyle Tekin KİREÇÇİ’ye verilmiştir (denmeliydi.)
2. Mansiyon:
ZİLELİ ÂŞIK CEYHUNÎ ÖDÜLÜ
Bir şiirinde :
Sırrı enel-hakk’ı diyecek kimdir
Kanaat lokmasın yiyecek kimdir
Melâmet hırkasın giyecek kimdir
Ceyhunî var Nurî çıraklarından
diyerek, ustasına sevgi, saygı ve muhabbetini dile getiren, Zile’nin en iyi bilinen âşıklarından ZİLELİ ÂŞIK CEYHUNÎ adına 2. Mansiyon “İnsanız Biz” bestesiyle Tekin KİREÇÇİ’ye verilmiştir. (Denmeliydi.)
(Diğer mansiyonlar da beste ve bestekarının adı ile belirttiğimiz biçimde verilmeli idi.)
3. Mansiyon:
NİKSARLI ÂŞIK BEDRÎ ÖDÜLÜ
19. yüzyılın sonu ile 20. Yüzyılın başında yaşamış Niksar’ın en önemli âşığı olup:
Bakmazsın Bedrî’nin telaşlarına
Asla rahmeylemem göz yaşlarına
Cefa defterinin ders başlarına
Ya bir mum yapıştır ya tebeşir çek
gibi deyişleriyle Tokat yöresi âşıklık geleneğine damgasını vuran
NİKSARLI ÂŞIK BEDRÎ adına 3. Mansiyon “Turhal’dan Ötesi Yaprak Yöresi” adlı besteye verilmiştir.
4. Mansiyon:
ALMUSLU ÂŞIK SELMANÎ ÖDÜLÜ
Anadolu âşıklık geleneğinin son dönem önemli halkalarından leb değmezin, atışmanın önemli ustalarından olup saz ve söz ağırlıklı:
Cenab-ı Mevlâ’dan erdi inayet
Daha çocuk iken saza alıştık
Kudret iliminden okuduk ayet
Çok şükür kelâma söze alıştık
biçimindeki deyişleriyle gönüllerde taht kurmuş ALMUSLU ÂŞIK SELMANÎ adına 4. Mansiyon “Yolcu Oldum Yola Düştüm” adlı besteye verilmiştir.
5. Mansiyon:
TURHALLI ÂŞIK SEMAÎ ÖDÜLÜ
Turhal âşıklık geleneğinin en önemli âşığı olup atışma, leb değmez, muamma ve türkü dallarında pek çok ödül almış zakir âşıklardan olan,
Hayli yıldır Hak aşkınla gezerim
Ne cemalin gördüm ne de gördürdün
Varlığını kalp evimde sezerim
Ne muradım verdin ne de verdirdin
gibi özgün deyişleriyle bilinen TURHALLI ÂŞIK SEMAÎ adına 5. Mansiyon “Tokat Ellerinde Bir Yar Yitirdim” adlı besteye verilmiştir.
6. Mansiyon
ÂŞIK SADIK DOĞANAY ÖDÜLÜ
Radyo ve televizyonlarda ‘El vurup yâremi incitme tabip’ ve ‘Yandı ha yandı’
gibi deyişlerini sık sık dinlediğimiz:
Aşkın deryasına dalmak istersen
İlim bir mürşittir almak istersen
Haline bir haldaş bulmak istersen
Deşt-i güzar edip gez deli gönül
biçiminde özgün söyleyişleri olan ve dünyayı gönül gözüyle gören
ÂŞIK SADIK DOĞANAY adına 6. Mansiyon “Tokat Kalesine Çıktım Oturdum” adlı besteye verilmişti.
7. Mansiyon
EŞREF TOMBULOĞLU ÖDÜLÜ
Türk halk şiiri ve Tokat yöresi Türk halk müziği çalışmaları içerisinde önemli bir yeri olan bir halk sanatçısı kimliği altında;
Başındaki yazmayıda sarıya mı boyadın,
Neden sararıp soldun da sevdaya mı uğradın
Tokat'tan mı geliyon da kız sen Almus'lumusun
Ben seni alacağım da söyle namuslumusun
gibi türküleriyle Tokat ve Almus’un yaşayan en sevilen sanatçılarından biri olan EŞREF TOMBULOĞLU adına 7. Mansiyon Suyun Kurusun Çördük” adlı besteye verilmiştir.
gibi ifadelerle hem Türk Halk Müziğine kazandırılan 10 eser duyurulur, hem de Tokat halk kültürüne büyük emekleri geçen ‘Kent Kültürünün Tapu Senetleri’ dediğimiz önemli âşık ve sanatçılarımızın hiç olmazsa birkaçı anılmış olur.
Bu güzel etkinliği düzenleyen Tokat Valisi sayın Dr. Ozan Balcı ve Tokat Belediye Başkanı sayın Av. Eyüp Eroğlu şahsında emeği geçenlerin tümünü içtenlikle kutlar, esenlikler dilerim.
